Retrospektivna izložba:
Mira Brtka - nestabilne ravnoteže

3 – 21. oktobar 2012.

Mira Brtka - nestabilne ravnoteže - Muzej Savremene umetnosti Vojvodine

Mira Brtka, skulptura,
detalj, 1999-2000. godina

Autorka i kustoskinja: mr Suzana Vuksanović

Otvaranje izložbe: sreda, 3. oktobar 2012. u 19h
Trajanje izložbe: 3 – 21. oktobra 2012.

Retrospektivnom izložbom i pratećom monografskom publikacijom obuhvaćena su sledeća polja delovanja umetnice: slikarstvo, skulptura, skulpturalna instalacija, film i moda ─ u vremenskom rasponu od sredine šezdesetih godina prošlog veka do danas.

Svetlo. Mutno. Blistavo.

(mr Suzana Vuksanović, izvodi iz studijskog teksta Nestabilne ravnoteže: Logika. Meditacija.)

Umetnička i životna sudbina umetnice Mire Brtke više od pet decenija odvija se na relaciji Stara Pazova – Beograd – Rim – Novi Sad – Bratislava. Kroz vreme, mesta, događaje ─ do situacija, susreta i ljudi ─ Miru su vodili i vode: snažna energija, radoznalost, otvorenost i spontanost, (ne)praktičnost, volja i istrajnost, idejna i telesna vitalnost, (i)racionalnost, rad, ljubav, posvećenost, upornost, izdržljivost, …

Prvu (diplomsku) pozorišnu predstavu režira u Subotici 1956.
Prve filmove režira za Zagreb film 1958.
Prvi put samostalno izlaže slike u Rimu 1964.
Prve "Mirine haljine" Italijanke su prošetale krajem šezdesetih godina 20. veka.
Prve skulpture izlaže u Novom Sadu 1990.

Mira Brtka umetnički se, dakle, okušala na filmu (kao rediteljka, scenaristkinja, asistentkinja režije, animatorka, kostimografkinja, scenografkinja), u modi (kreiranjem odevnih predmeta za žene), ali možda najviše ─ ili vremenski najduže ─ trajala su njena istraživanja u slikarstvu. Bavljenja slikom, ispitavanja njenih svojstava, prirode i karaktera odvijala su se uporedo s Mirinim poimanjem umetnosti kao traganjem za vlastitim, unutrašnjim smislom.

Kao mnogo puta pre, Mira Brtka je na kraju 20. i na početku 21. veka, otvaranjem novog polja za istraživanja i eksperimente, ovog puta u okrilju skulpture, postskulpture i skulpturalne instalacije, još jednom pouzdano i znatiželjno proširila delokrug svog umetničkog promišljanja i rada. Istovremeno, njen najnoviji ciklus belih slika-reljefa koji referiše na slike nastajale sredinom šezdesetih godina 20. veka ukazuje na temeljitost i kontinuitet u analizi jednom utvrđenih slikarskih problema, što, svakako, predstavlja još par važnih ličnih i profesionalnih karakteristika Mire Brtke.

UmetniČka dela

Biografija

1930. (5. oktobra) Rođena u Novim Banovcima (Jugoslavija). Osnovnu školu pohađa u Staroj Pazovi. 1949. Maturira u Beogradu u IV ženskoj gimnaziji. 1955. Diplomira u Beogradu na Akademiji za pozorišnu i filmsku umetnost, odsek filmske režije, u klasi profesora Slavka Vorkapića i Vjekoslava Afrića. 1956. Režira diplomsku predstavu Staklena menažerija Tenesija Vilijamsa u Narodnom pozorištu u Subotici. Studijsko putovanje u Prag, gde provodi godinu dana radeći kao asistent režije Otakara Vavre na filmu Protiv svih (Proti všem), delu trilogije o husitskim ratovima.

1959. Odlazi u Rim, gde Nikola Majdak prima nagradu Ferania koja mu je dodeljena za snimateljski rad na dokumentarnom filmu Svet maraka. Režija filma: Mira Brtka. Iste godine konkuriše na Akademiji lepih umetnosti (Accademia di Bella Arti) u Rimu i biva primljena.

1963. Sarađuje sa Nikolom Majdakom na realizaciji prvog filma Beogradske škole crtanog filma pod nazivom Solista, za koji je napisala scenario.

1964. Diplomira na odseku slikarstva kod profesora Franka Đentilinija (Franco Gentilini) i Mina Makarija (Maccari). Za vreme studija na Akademiji lepih umetnosti radi na crtanom filmu sa tada najpoznatijim autorima – Đuliom Đaninijem (Giulio Giannini) i Emanuelom Lucatijem (Emanuele Luzzati), zatim sa Steliom Pasakantandom (Passacantando), kao i sa Harijem Hesom (Harry Hess). Zatim radi sa Karlom (Carlo) Rambaldijem, kolegom slikarem koji je kreirao figure, trikove i radio na specijalnim efektima poznatih filmova, npr. Barbarella, King Kong, E. T., Alien (za poslednja tri Rambaldi je dobitnik Oskara u kategoriji specijalnih efekata)…

1965. Predstavlja Jugoslaviju na Međunarodnom simpozijumu umetnika, kritiĉara i istoriĉara umetnosti u San Marinu i Riminiju. U isto vreme sarađuje, slikajući pozadine, sa Đaninijem i Lucatijem na realizaciji crtanog filma rađenog po istoimenoj Rosinijevoj (Rossini) operi. Film se zove Svraka grabljivica (La gazza ladra) i bio je nominovan za Oskara.

1966–1971. Za vreme boravka u Rimu ne prekida kontakte sa Beogradom. Radi kao prevodilac za izdavačku kuću „Mlado pokolenje“ (Rene Ređani [Renée Reggiani], Pustolovine čarobnog leta [Strane avventure di una meravigliosa estate]). Za Radio Beograd prevodi dramu Poručnik Kun Đulija Gatija (Gulio Gatti, Il teenente Kun). Za Politiku i NIN piše članke i radi intervjue sa ličnostima iz sveta italijanske kulture: razgovara sa Đuliom Karlom (Giulio Carlo) Arganom, gradonačelnikom Rima i predsednikom Međunarodnog udruženja likovnih kritičara, sa Pjetrom Đermijem (Pietro Germi), sa kojim je sarađivala kao asistent režije na filmu Prokleta prevara (Un Maledetto Imbroglio), Folkom Kviličijem (Folco Quilici), istaknutim rediteljem dokumentarnih filmova, kao i sa rediteljem Damijanom Damijanijem (Damiano Damiani). Učestvuje, takođe, na mnogim izložbama u zemlji, kao što su Oktobarski salon (1967, 1968, 1969. i 1970) i Trijenale jugoslovenske umetnosti (1971)…

1967. Profesor, slikar, Japanac Nobuja (Nobuya) Abe, koji je više puta boravio u Jugoslaviji pripremajući izložbu otisaka bogumilskih stećaka iz Bosne koja je održana u Tokiju, u Rimu osniva internacionalnu likovnu grupu pod nazivom ILLUMINATION. Članovi grupe su bili: Marša (Marcia) Hafif, Aldo Šmit (Schmid), Milena Čubraković, Paolo Pateli (Patelli) i Mira Brtka. Te godine grupa ILLUMINATION u Trentu otvara svoju prvu izložbu. Planovi za izložbe u ostalim italijanskim gradovima, zatim u Klagenfurtu i Japanu nisu ostvareni jer je nakon iznenadne Abeove smrti došlo do razlaza grupe (Brtka ubrzo odlazi u Sarajevo, a nešto ranije Marša Hafif se vratila u Ameriku).

1969. Za „Neoplanta film“ režira dokumentarni film Partizanske baze. Snimatelj: Petar Latinović.

1970. Za Televiziju Beograd i emisiju Enciklopedija režira polučasovni film o dolasku Slovaka u ove krajeve. Snimatelj: Bata Grbić. Dobija poziv iz Sarajeva da učestvuje u realizaciji filma Sutjeska, koji je u režiji Stipe Delića sniman od 1971. do 1973. godine.

1971. Samostalno izlaže u Beogradu, u Salonu Muzeja savremene umetnosti, i u Novom Sadu, u Galeriji Matice srpske i Galeriji savremene likovne umetnosti. 1972. Nove okolnosti i dogaĐaji potpuno menjaju Brtkine planove da se nakon završetka snimanja Sutjeske vrati u Rim. Osniva porodicu sa rediteljem Draganom Kresojom. Te 1972. dobijaju sina Miloša. Nastanjuju se u porodičnoj kući u Staroj Pazovi, koristeći svaku priliku i mogućnost da borave u Rimu, gde Brtka ima svoj atelje sve do 2003. 1977. Radi kostime za film Porci con le ali (Krilate svinje) Paola Pjetranđelija (Pietrangeli), uvrštenog u program 27. međunarodnog filmskog festivala u Berlinu. Reč je o kultnom filmu o pobuni (političkoj i seksualnoj) mladih tih godina, a kostim se bazirao na slovenskom folkloru, sa vezovima karakterističnim za Vojvodinu. Kasnije, najviše tokom osamdesetih, slične modele kreira za Centar za modu i za „Jugoeksport“ u Beogradu. To su bile unikatne haljine, prepoznatljive po kroju, vezovima i bojenju. Bile su poznate pod nazivom „Mirine haljine“. U Rimu je postojao naziv Camicione slavo, u prevodu: slovenska ili jugoslovenska košulja, što je zabeleženo u jednom broju modnog časopisa Vogue (br. 369, iz januara 1981), gde se pominju slovenske košulje, a što se odnosilo upravo na haljine koje je kreirala Mira Brtka.

1980–1990. Povremeno izlaže na grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Neprekidno istražuje. Delovi njenih slika sada su i vezeni. Takozvano „trukovanje“ postaje deo crteža. Radi kolaže od raznih materijala (filmski plakati, ilustrovani časopisi, krpe, papirmaše). Novi materijali vode je ka novim tehnikama. Postepeno izlazi iz dvodimenzionalnosti i slike postaju reljefne, da bi krajem devedesetih godina Brtka započela svoje bavljenje skulpturom.

1990. Izlaže prve skulpture u Galeriji Udruženja likovnih umetnika Vojvodine u Novom Sadu.

1995. Za Televiziju Novi Sad realizuje film o Venecijanskom bijenalu. Snimatelj: Vasko Vesović.

1990–2000. Intenzivniji kontakti sa kolegama, poznanicima i prijateljima u Rimu rezultirali su zajedničkim izložbama u Beogradu, Novom Sadu i Zrenjaninu sa grupom italijanskih umetnika – članova grupe Biro za preventivnu imaginaciju (Burreau per l’immaginazione preventive), osnovane u Rimu 1974.
Deo radova italijanske grupe smešten je u Staroj Pazovi u Brtkinom ateljeu. Na taj način je jedna od filijala Biroa uspostavljena u Staroj Pazovi pod nazivom „Biro za balkanizaciju umetnosti“ ("Burreau per balcanizzazione dell’arte").

2005. Tokom boravka i rada u okviru 24. internacionalnog simpozijuma skulpture: TERRA realizuje dokumentarni film o Kikindi i radu umetnika, učesnika u toj koloniji.

2009. Tokom boravka u Istanbulu radi realizacije samostalne izložbe u uglednoj galeriji GaleriArtist rađa se ideja o dugometražnom dokumentarnom filmu pod radnim nazivom DNA umetnika, čije je snimanje u toku.

2011. Učestvuje na 54. venecijanskom bijenalu u Španskom paviljonu na poziv umetnice Dore Garsije (García), u okviru njenog projekta „proširenog performansa“ („extended performance“) pod nazivom Neadekvatno (L’inadeguato, Lo inadecuado, The inadequate). U Crnoj knjizi 54. bijenala u Veneciji (Il Libro Nero della 54. Biennale di Venezia) Euđenija Batisti (Eugenia Battisti) je izdvojila Španski paviljon, sa tadašnjim programom, kao najzanimljiviji.

1996–2011. Nakon tragičnog gubitka porodice 1996. vremenom sazreva ideja o stvaranju Fondacije Brtka–Kresoja u Novom Sadu. Potreba da se krene od početka navodi je da se pobrine za sve što su uradili, pripremali i nameravali da ostvare Dragan Kresoja kao reditelj i sin Miloš Kresoja kao snimatelj. Počela je da sakuplja, sređuje i klasifikuje, kako njihovu zaostavštinu tako i sve ono što je i sama do tada uradila.

2012. (30. marta) Izlagački prostor Fondacije Brtka–Kresoja u Petrovaradinu otvoren je za javnost izložbom Mira Brtka i grupa Illumination. Obnavljanjem kontakata sa umetnicima iz Rima, Lučanom (Luciano) Trinom i Karmelom (Carmelo) Romeom, članovima Biroa za preventivnu imaginaciju, uključuje se u projekat Umetnost i ideologija (Arteideologia), sa ciljem kreiranja mogućnosti za aktivniju kulturnu saradnju između Italije i Srbije.

www.mirabrtka.com